ونت در لاتین به معنای هواکش است و در سیستم‌های فاضلاب استاندارد، تعبیه هواکش مطابق با استانداردهای ملی ساختمان، الزامی است. ونت فاضلاب دو کار را انجام می‌دهد:
- کمک به حرکت بهتر آب و تخلیه بهتر فاضلاب در محل سیفون‌ها
- هدایت بو و گازهای تولید شده در مسیر فاضلاب به بیرون
طراحی لوله‌های ونت باید به صورتی باشد که هوا به‌راحتی بتواند از لوله‌ها خارج و در صورت نیاز برای تامین حرکت مستمر فاضلاب، وارد لوله‌ها شود.
تاثیر ونت در فاضلاب چیست؟
هدف استفاده از ونت، ایجاد جریان یک‌دست و بدون تنفس آب در فاضلاب است. اگر در سیستم فاضلاب از ونت استفاده نشود، در هنگام تخلیه آب فاضلاب، به دلیل تنفس نکردن لوله، در قسمت‌های سیفون، تنفس (مکش سیفونی) ایجاد می‌شود و آب درون سیفون خالی می‌شود. این امر باعث ورود بوی نامطبوع فاضلاب به فضای ساختمان می‌شود.
همچنین باید توجه داشت که گازهای موجود در چاه و لوله‌های فاضلاب، اشتعال‌‌زا هستند. در صورت استفاده نکردن از ونت، گاز تولید شده در چاه و لوله‌های فاضلاب، تخلیه نمی‌شود و محبوس شدن گاز باعث ایجاد فشار می‌شود. اگر فشار از حد خاصی بالاتر برود، گاز محبوس شده در لوله‌ها، باعث ایجاد انفجار می‌شود.
بررسی نحوه عملکرد ونت
هدف از تعبیه لوله‌های ونت در لوله‌کشی فاضلاب، دفع بهتر فاضلاب از طریق تنظیم فشار گازها و مایعات است. لوله ونت در واقع بخشی از لوله‌کشی فاضلاب است که به بیرون راه دارد و معمولا در مسیر خود به پشت بام رفته، در آن جا با انتهای باز خود با هوای بیرون ارتباط دارد. در نتیجه به وسیله ونت‌های مختلف، گازهای فاضلاب به خارج ساختمان هدایت شده و همچنین در صورت نیاز، هوا وارد لوله‌ها می‌شود.
ورود هوا به لوله‌ها با ورود اکسیژن همراه هست. با ورود اکسیژن به لوله‌های فاضلاب ساختمان، باکتری‌ها قادر به تجزیه هوازی فاضلاب خواهند بود.
هنگامی که آب در لوله ها حرکت می کند، هوایی که در جلوی مسیر حرکت آب وجود دارد، فشرده می‌شود. اگر این هوای اضافی تخلیه نشود، با فشار هوا به فاضلاب، فاضلاب به ساختمان برمی گردد. به همین دلیل اجزای فاضلاب ساختمان مانند سینک، توالت، روشویی و… همگی دارای لوله ونت هستند تا فشار ناخواسته لوله‌ها را تخلیه کنند. در واقع هوایی که به وسیله ونت از لوله خارج، یا به آن وارد می‌شود باعث جاری شدن راحت‌تر و یکدست‌تر فاضلاب، در لوله‌ها می‌شود.
در ادامه به بررسی ونت خشک و تر و انواع لوله‌های ونت می پردازیم.
ونت خشک و تر چیست؟ انواع سیستم ونت کدامند؟
به طور کلی هواکش یا ونت به دو صورت خشک و تر در سیستم فاضلاب ساختمان‌ها تعبیه می‌شود. در ادامه به بررسی ونت خشک و تر می‌پردازیم.
ونت تر چیست؟ (هواکش ثانویه)
در تمام طول لوله ونت خشک نباید هیچ آبریزی (ورودی آب) وجود داشته باشد.
نحوه اجرا صحیح ونت خشک فاضلاب
ونت خشک از پایینترین نقطه در سیستم لوله‌کشی فاضلاب شروع شده، به بدنه اصلی لوله فاضلاب متصل می‌شود و در مسیر خود تمامی تجهیزات بهداشتی ساختمان را تحت پوشش قرار می‌دهد.
لوله ونت خشک ممکن است برای هر طبقه به‌صورت مجزا و یا به‌صورت مشترک برای چند طبقه استفاده شود.
ونت تر چیست؟ (هواکش اولیه)
ونت تر، برخلاف ونت خشک (که هیچ آب ریزی ندارد)، در طبقات بالا دست خود به عنوان لوله فاضلاب و برای طبقات پایین به عنوان لوله ونت عمل می‌کند. محدودیتی در تعداد طبقات ساختمان وجود ندارد و این موضوع می‌تواند تا چندین طبقه ادامه یابد.
نحوه اجرا صحیح ونت تر فاضلاب
تعبیه ونت تر از محل اتصال ونت خشک آغاز شده، تا پست‌ترین بخش لوله‌کشی فاضلاب در ساختمان ادامه می‌یابد. هر یک از تجهیزات بهداشتی به‌صورت مجزا و با شاخه‌های افقی فاضلاب، به لوله ونت تر متصل می‌شوند. لوله ونت خشک می‌تواند مستقیما به لوله افقی ونت تر و یا به‌صورت جداگانه به لوله فاضلاب تک تک تجهیزات بهداشتی (به جز کفشور) متصل شود.
انواع لوله ونت
هواکش لوله‌ی قائم فاضلاب (Stack Vent)
این نوع ونت در ادامه لوله فاضلاب و پس از بالاترین اتصال شاخه افقی، به سمت پشت بام قرار می‌گیرد و به عنوان دودکش عمل می‌کند.
لوله‌ی قائم هواکش فاضلاب (Vent Stack)
انتهای این لوله‌ها آزاد است و به لوله‌های انشعاب (شاخه‌های افقی) متصل می‌شوند. لوله قائم هواکش فاضلاب، با هدف هواکشی فاضلاب تعبیه شده، در پست‌ترین نقطه به لوله قائم فاضلاب متصل می‌شود. نکته مهم در این هواکش‌ها این است که نقطه اتصال این ونت باید پایین‌تر از آخرین اتصال افقی به لوله قائم فاضلاب قرار گرفته باشد و اگر لوله قائم هواکش به لوله اصلی افقی فاضلاب وصل شود، نقطه اتصال باید ۱۰ برابر قطر لوله افقی اصلی, از زانوی زیر لوله قائم فاضلاب، فاصله بگیرد.
شاخه افقی هواکش (Branch Vent)
از این قسمت هواکش، برای اتصال هواکش به یک تا چند وسیله بهداشتی استفاده می‌شود.این هواکش به ادامه‌ی لوله‌ی قائم فاضلاب یا لوله قائم هواکش متصل می‌شود. اجرای این هواکش در ضخامت دیوار مجاز نیست اما برای سرویس‌های بهداشتی و سقف‌های کاذب، از این هواکش استفاده می‌شود.
هواکش کمکی اصلی (Yoke Vent)
جهت جلوگیری از تغییر فشار در لوله‌های قائم فاضلاب این ونت‌ها به لوله هواکش قائم متصل می شوند. شیب این هواکش‌ها به سمت لوله‌ی قائم فاضلاب می باشد.
نحوه اجرای صحیح ونت و نقشه ونت
لازم است در اجرای ونت فاضلاب و نقشه لوله‌کشی ونت، به نکات مختلفی توجه کنید. در ادامه نکات مهم در نقشه ونت فاضلاب را با هم بررسی می‌کنیم:
- در صورت وجود چاه جذبی در ساختمان که رایرز آب باران به طور مستقیم در آن تخلیه نمی‌شود، قرار دادن ونت ضروری است.
- برای جلوگیری از آسیب مربوط به سقوط اجسام خارجی به لوله ونت، وجود انتهای خمیده برای لوله هواکش در نقشه لوله‌کشی ونت ساختمان لازم است.
- در نقشه لوله‌کشی ونت، لوله هواکش باید حدود ۲ متر بالاتر از سقف آخر ساختمان قرار گیرد.
- نحوه اجرا صحیح ونت فاضلاب حکم می‌کند؛ سیفون مربوط به توالت ایرانی، باید به شیر ونت فاضلاب و یا لوله ونت مجهز باشد.
- تنها در صورت اجرای صحیح ونت فاضلاب، اتصال فاضلاب آشپزخانه به رایزر سرویس بهداشتی موردی ندارد.
- لوله هواکش عمودی باید در پایینترین و بالاترین نقطه استک فاضلاب به این خط وصل شود.
- لوله ونت و لوله افقی فاضلاب را باید با زانوی ۹۰ درجه و به صورت کاملا قائم به هم متصل کرد. با انجام این عمل، احتمال ورود فاضلاب به خط ونت به حداقل می‌رسد.
- قطر لوله قائم هواکش برای ساختمان‌های بالای ۱۰ طبقه باید ۷۵ میلی‌متر باشد.
- در نقشه لوله‌کشی ونت فضاهای رستورانی، باید حوضچه چربی گیری تعبیه شود.
شیر ونت فاضلاب چیست؟ محل نصب شیر ونت
شیر ونت فاضلاب، شیر یک طرفه هوا است که در زمان به وجود آمدن فشار منفی در لوله‌کشی فاضلاب، فشار داخل لوله‌ها را تعدیل می‌کند. استفاده از شیر فاضلاب ونت، روشی مدرن برای جلوگیری از رخ دادن سیفوناژ در ساختمان است. در این روش شیرهای یک طرفه هوا بر روی شبکه فاضلاب هر بخش و بالای خط اصلی لوله‌کشی فاضلاب نصب می‌شوند.
امروزه استفاده از شیر فاضلاب ونت، نسبت به سیستم‌های مشابهی که برای خارج کردن هوای اضافی لوله‌های فاضلاب طراحی شده است (مانند لوله‌کشی فول ونت و سیستم ونت فاضلابی) راه حل مقرون به صرفه‌تر و ساده‌تری است زیرا این شیرها سرعت تخلیه را بالا می‌برند و برای نصب آن‌ها نیاز به لوله‌کشی وجود ندارد.
مزایای استفاده از شیر ونت فاضلاب
- کاهش حجم لوله‌کشی
- افزایش ضریب اطمینان به دلیل مستقل بودن عملکرد هر ونت
- کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری
- افزایش فضای مفید ساختمان به دلیل عدم استفاده از لوله‌کشی اضافی
- جلوگیری از انتشار بوی بدن در فضای پشت بام ساختمان‌ها
در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته از شیر ونت فاضلاب به صورت گسترده و مخصوصا در مورد ساختمان‌های بلند استفاده می‌شود.
تست ونت فاضلاب
با استفاده از استاپر می‌توانید تست ونت فاضلاب و لوله‌کشی فاضلاب را انجام دهید. برای انجام تست به روش زیر عمل کنید:
- ابتدا استاپر دستی را در داخل دریچه بازدید لوله فاضلاب پوش فیت و در قسمت پایینی لوله‌کشی فاضلاب قرار می‌دهیم. سپس آن را محکم می بندیم تا از عبور آب جلوگیری شود.
- آب را از طبقه بالا درون لوله فاضلاب می ریزیم و لوله را از آب پر می‌کنیم. دقت کنید فشار بیش از حد به لوله وارد نشود.
- طی ۱۵ دقیقه تمام قسمت‌های لوله‌کشی فاضلاب ساختمان را چک کرده، نشتی‌های احتمالی در لوله‌ها و اتصالات را پیدا می‌کنیم.
- با مشاهده چکه‌های احتمالی آب، محل دقیق نشتی لوله را پیدا کرده، اقدامات لازم برای تقویت و تعمیر لوله‌کشی ساختمان را انجام می‌دهیم.
- اگر بعد از گذشت ۱۵ دقیقه نشتی‌ای در سیستم لوله‌کشی مشاهده نشد، استاپر را به آرامی باز کرده و از داخل لوله خارج می کنیم تا آب از لوله خارج شده، فشار از روی لوله‌ها برداشته شود.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی انواع ونت و مزایای استفاده از این سیستم در لوله‌کشی فاضلاب ساختمان پرداختیم. ونت‌ها هواکش‌هایی هستند که گازهای اضافه موجود در لوله‌کشی فاضلاب را خارج می‌کنند تا تخلیه فاضلاب ساختمان بدون مشکل صورت گیرد. امروزه از شیرهای ونت برای خارج کردن گاز در لوله‌کشی فاضلاب ساختمان استفاده می‌شود که نسبت به سیستم‌های فول ونت و سیستم ونت فاضلابی از مزایای زیادی برخوردار است.